Uşaq ginekologiyası
1940-cı ildə ginekologiyada yeni müstəqil istiqamət olan uşaq ginekologiyası yarandı. Bu hadisə Praqa Universitetində baş verdi. Professor Piter ilk Uşaq Ginekologiya Klinikasını açdı. 1989-cu ildə Leninqrad Dövlət Pediatriya İnstitutunda ilk dəfə Uşaq və yeniyetmə ginekologiyası kafedrası açıldı. İnstitutda bu sahədə mütəxəssis hazırlamaq məqsədilə uşaq ginekoloqu qəbulu isə 1955-ci ildən etibarən başlandı.
Qızların uşaqlıq dövrlərində elə fizioloji hallar meydana çıxır ki, onlar xüsusi gigiyenik tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb edir. Bunu nəzərə alaraq, gigiyenanı yenidoğulmuşların, qızın sudəmər dövrünün, məktəbəqədər və məktəbli dövrünün, o cümlədən həddi-buluğa çatma dövrünün gigiyenasına bölürlər.
Müayinə vaxtında aparılmazsa...
Qız uşaqlarının ilkin müayinəsi doğulan kimi doğum otağında neonatoloq tərəfindən aparılır. Neonatoloq digər orqanları dəyərləndirildiyi kimi, xarici cinsiyyət üzvünü də dəyərləndirilməlidir. Düzgün inkişaf edib-etmədiyi, anal dəliyi, qızlıq pərdəsi və sidik kanalı ilkin dəyərləndirilməlidir. Sonrakı aylarda və illərdə isə yetkinlik dövrünə qədər pediatr baxmalıdır. Ginekoloqun uşağa ilkin baxışı isə 6-7 yaşlarında olmalıdır.
Tibb elminə məlumdur ki, yetkin yaşda aşkar olunmuş reproduktiv sağlamlıq problemləri əksər hallarda uşaqlıqda aşkar olunmayan və ya aradan qaldırılmayan xəstləliklərin nəticəsidir. Məhz buna görə valideynlər öz uşaqlarının səhhətinə daha diqqətlə yanaşmalıdırlar. Təəsüflər olsun ki, cəmiyyətimizdə hələ də qız uşaqlarında yaranan ginekoloji problemlərlə bağlı bir çox yalnış fikirlər mövcuddur və analar həkimə artıq vaxt ötəndən sonra müraciət edirlər.
Tədqiqatların nəticələrinə görə 17 yaşinda olan dörd qızdan birinin ginekoloji xəstəliyi olur, xəstələnlərin 1%-i həkimə gedir. Belə vəziyyətin nəticəsi olaraq, qadınlarda sonsuzluq problemləri artır.
Bu cür xoşagəlməz statistikanın səbəbi cəmiyyətin kifayət qədər məlumatlı olmaması və ya analara vaxtında həkimə müraciət etməyə mane olan yanlış fikirlərdir. Qızların sağlam olmaları və uşaqlıqda yaranan problemləri özləri ilə böyük həyata aparmamaq üçün onları həkimə göstərmək mütləqdir.
Profilaktik müayinələri hətta şikayətlərin olmaması halında belə 6-7 və 10-13 yaşında aparmaq lazımdır. Daha yaxşı olardı ki, digər mütəxəssislərin müayinələri kimi ginekoloq müayinəsinə də doğum ilindən başlayasınız. Analar qızları ilə birgə uşaq və yeniyetmə ginekoloqlarına müayinə üçün müraciət etməlidirlər. Bu yaşda aparılan müayinə cinsi inkişafın pozuntularını və yumurtalıqlarda şışlərin olub-olmamasını aşkar olunması baxımından vacibdir.
Qızlarda 10-13 yaşlar cinsi yetişkənlik dövrüdür. Adətən 14 yaşda bir çox qızlarda cinsi yetişkənlik artıq başa çatmış olur. 14-18 yaşlar arasında qız uşaqları da ildə bir dəfə ginekoloq baxışından keçməlidirlər. 18 yaşdan sonra isə gənc qızlar ailəli olmasalar belə, evli qadınlar kimi 6 aydan bir müayinədən keçməlidirlər. Bu hal sağlam qızlar üçündür. Şikayəti olanlar isə, nə yaş, nə də ay, il gözləmədən həkimə getməlidirlər.
Əgər qarnın aşağı nahiyələrində, xarici cinsiyyət üzvlərində hər hansı bir ağrı varsa, sidik ifrazı zamanı ağrı olursa, yanma olursa, uşaqlıq yolundan gələn hər hansı axıntı varsa, qoxu varsa, qanlı ifrazat olarsa, bunların hamısı göstərişdir ki, yaşından asılı olmayaraq, uşağa ginekoloji baxış olsun.
Uşaqda sidik-tənasül sistemindən şikayətlərin mövcudluğu halında yaşından asılı olmayaraq ginekoloq məsləhəti mütləqdir.
Çox vaxt 5-7 yaşına qədər olan pasiyentlərdə uşaq ginekoloqrın təcrübəsində kiçik cinsiyyət dodaqlarının sinexiyası (bitişməsi) diaqnozu ilə xəstələrə tez-tez rast gəlmək olur. Hərdən bu problemi müzakirə edən analardan eşitmək olar ki, bu anadan gəlmə patologiya və inkişaf qüsuru deyil. Sinexiyalar inkişaf variantıdır və təhlükələri ondan ibarətdir ki, ümumi bitişmə hallarında sidk ifrazının gecikməsinə gətirib çixara bilər.
Bir hal xüsusilə əlamətdardır. Uşaq sidiyə getməzdən əvvəl ağlayır və gücənir, sidiyə isə çətinliklə gedir. Səbəb gigiyenaya dayanır. Uşağın aralıq nahiyyəsinin təmizliyini hər gün nəzərdən keçirmək lazımdır. Sabunla yuyunmadan həftədə bir-iki dəfə istifadə oluna bilər, lakin aralığı hər gün təmizləmək lazımdır. Nəticədə sinexiyalar aralanır, diurez normallaşır, şikayət aradan qalxır.
Yeniyetmələr çox vaxtı menstruasiya dövrünün pozuntuları (dismenoreya) ilə bağlı şikayətlərlə müraciət edirlər. Onların stasionar müalicəyə yumurtalıqlarda kistalı dəyişikliklərlə, bəzi hallarda isə kistanın burulması ilə daxil olması nadir hal deyil.
Cavanlar bəzən 30-35 yaşında ilk uşaq haqqında düşünürlər. Təəsüflər olsunki, hamiləlik çox çətin baş tutur. Bunun səbəblərindən biri ananın reporoduktiv sağlamlığının 15-20 il əvvəl ağlına belə gətirmədiyi problemləri ola bilər. Spirtli içkilər, siqaret, intim həyatda tərəf müqabilinin daimi dəyişməsi və s.
Vaxtında müayinə bir çox xəstəliklərin öncədən müəyyənləşməsində və qarşısının alınmasında önəmli rol oynayır, gələcəkdə reproduktiv sistemdə daha az xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur.